افزایش تقاضا در بخش حمل ونقل کشور، پیامدهایی همچون؛ افزایش مالکيت خودرو، استفاده بيشتر از وسايل نقليه و درنتیجه تراکم ترافيک، افزايش نرخ رشد تصادفات، کاهش ايمني جابجايي مسافر و کالا، مصرف روزافزون ذخاير انرژي و تخريب محیط‌زیست را به دنبال داشته است.
افزایش ظرفیت شبکه حمل و نقل و توسعه زیرساختهایی همچون آزادراه، بزرگراه و تقاطع‌های غیرهمسطح به عنوان اصلیترین راهکار برای پاسخ به این تقاضا در کشور مطرح می باشد. در سالیان اخیر، مشخص گردیده است که این راهکار به تنهایی قادر به پاسخگویی به تقاضای حمل و نقل و کاهش معضلات ناشی از آن نبوده و امري پرهزينه، مخرب محیط‌زیست و تا حدي ناکارآمد تلقی می گردد. از همین رو، امروزه روشهای کارآمدتری با رویکرد دستیابی به حمل ونقل پایدار و در پی آن توسعه پایدار موردتوجه فعالان عرصه حمل ونقل قرارگرفته است.
مدیریت تقاضای سفر، توسعه حمل ونقل همگانی، تأکید بر پیاده مداری و دوچرخه سواری از جمله این روشها می باشد. یکی از مهم‌ترین این روشها که موردتوجه جدی کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای توسعه یافته قرارگرفته است، استفاده از سیستمهای حمل ونقل هوشمند یا ITS می باشد.
ITS به معنای به‌کارگیری تکنولوژی نوین از قبيل پردازش اطلاعات، الكترونيك، ارتباطات و سیستمهای كنترل و ديگر فناوری‌های ارتباطي و استراتژی‌های مديريتی به‌گونه‌اي هماهنگ و يكپارچه جهت خلق سیستم کارآمد و ایمن تر در حمل‌ونقل است. در حقیقت ابزارهای ITS از طریق بهبود عملکرد سیستمها باعث صرفه‌جویی در وقت، حفظ جان انسان‌ها، بهبود کیفیت زندگی و محیط‌زیست انسان‌ها و افزایش کارایی فعالیتهای اقتصادی می گردد.
با توجه به ضرورت توجه به راهکارهای نوینی همچون تکنولوژی حمل و نقل هوشمند، این موضوع طی سالهای اخیر مورد توجه مسئولان و تصمیم گیران کشور قرار گرفته است. با مروری بر جایگاه ITS در کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه و همچنین مشکلات عدیده حمل ونقل در ایران، در کنار هزینه های قابل‌توجه ایجاد زیرساخت های حمل ونقل، لزوم پرداختن و توجه جدی تر به این موضوع بیش از پیش مشخص می گردد.
یکی از موضوعاتی که توجه به آن می تواند منجر به توسعه سریع‌تر این سیستمها در کشور شود، برنامه ریزی و تهیه و تدوین طرحی جامع در مراحل مختلف تعیین راهبردها، جهت‌گیری‌ها و همچنین مراحل اجرای پروژه‌ها متناسب با شرایط منطقه‌ای است.
این طرح که در اغلب کشورهای پیشرو در حوزه ITS به آن توجه جدی شده است، می تواند منافع زیادی همچون شناسایی سازمانها و ارگانهای متولی و متصدی موضوع، تعیین مسئولیت‌ها و شرح وظایف و نحوه همکاری این سازمانها، تعیین نحوه اشتراک گذاری و انتقال اطلاعات بین سازمانها، مشخص نمودن اهداف و معیارهای منطبق با شرایط منطقه، بررسی و تعیین نیازها و مسائل حمل‌ونقل، آشنایی و ارزیابی تکنولوژی‌های مختلف ITS با توجه به شرایط مختلف حاکم بر منطقه، انطباق نیازها با قابلیت ITS در کشور و … را به همراه خود داشته باشد.
در حقیقت این طرح ها همانند نقشه راه عمل نموده و می تواند از فعالیتهای پراکنده و اتلاف سرمایه جلوگیری نماید.به دلایلی همچون قرارگیری استان اصفهان در مرکز کشور و مرکز چندین راه ترانزیتی و همچنین وجود کارخانه‌ها و صنایع بزرگ در آن، در سال 1393 طرحی با عنوان “مطالعه، امکان سنجی و تهیه طرح جامع استفاده از سیستمهای حمل ونقل هوشمند (ITS) در شبکه راههای استان اصفهان” با مشارکت اداره راه و شهرسازی استان اصفهان و مرکز تحقیقات مسکن، راه و شهرسازی تعریف و انجام آن به شرکت دانش بنیان پژواک طرح ایرانیان از شرکتهای مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان واگذار گردید.
این مطالعه که به عنوان یک مطالعه موردی و الگویی برای استفاده در سایر استانها محسوب می گردد، اهداف مشخصی همچون شناسایی انواع سیستمهای هوشمند حمل ونقل، شناخت زیرساختها و سیستمهای ITS موجود در راههای شریانی استان اصفهان و ارائه طرحی جامع در رابطه با موضوع ITS برای راههای برونشهری استان اصفهان را دنبال می نماید.
اولویت‌بندی راههای برون شهری برای تجهیزات ITS و اولویت‌بندی مناسب سیستمهای هوشمند در راه‌ها از نتایج اصلی طرح به شمار می‌روند و فرآیند آن بر پایه اصول و استانداردهای موجود در جهان در خصوص برنامه‌ریزی سیستمهای هوشمند (ITS) می‌باشد.
پنج هدف اصلی این طرح؛ مدیریت ترافیک و سفر، افزایش ایمنی و امنیت، مدیریت طراحی و نگهداری، مدیریت خودروهای تجاری و مدیریت حوادث است که در راستای تحقق این اهداف، 25 سیستم هوشمند مختلف (خودرو هوشمند یا راه هوشمند) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند.
این مطالعه بر پایه کلیه اطلاعات ترافیکی، اطلاعات هندسی، اطلاعات هواشناسی، اطلاعات پهنه‌بندی، اطلاعات تاسیسات و اطلاعات تصادفات صورت گرفته است. نگاه جامع و در نظرگیری کلیه پارامترهای تاثیرگذار به تحلیل سیستمهای هوشمند را از نکات برجسته این طرح برشمرد.
روند مطالعه به گونه ای در نظر گرفته شده است که نتایج آن در قالب یک دستورالعمل و یا مدل نرم‌افزاری ارائه گردد تا ضمن اینکه بتواند اهداف مطالعه را تأمین نماید، انعطاف پذیر بوده و قابل‌استفاده برای استانهای دیگر (بر اساس شاخصه‌های خاص آن استانها) باشد.
این نرم‌افزار در راستای طرح جامع سیستمهای حمل‌ونقل هوشمند راههای برون شهری استان اصفهان توسط این شرکت (شرکت دانش بنیان پژواک طرح ایرانیان- مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان) در سال 1396 و به سفارش مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و اداره راه و شهرسازی استان اصفهان تهیه شده است.
از آنجایی که یکپارچگی و انسجام در سیستمهای حمل‌ونقل هوشمند از مهم‌ترین اصول حاکم می‌باشد؛ این نرم‌افزار متناسب با این اصل طراحی شده است. از ویژگی‌های مثبت این نرم افزار، قابلیت ذخیره اطلاعات استخراج شده از تحلیل کنونی نرم‌افزار و استفاده از آن در تحلیل‌های آتی می‌باشد و از این طریق امکان برنامه‌ریزی منسجم ITS برای سالهای متوالی در کشور فراهم شده است.
امکان بروزرسانی و تغییر پارامترهای مدل و خصوصیات سیستمهای حمل‌ونقل هوشمند از جمله این ویژگی ها می باشد که امکان بررسی و تحلیل نتایج مختلف بر پایه اطلاعات پایه متفاوت را فراهم ساخته است.
این نرم افزار در کشور ما که تاکنون در زمینه برنامه‌ریزی و مدیریت سیستمهای حمل‌ونقل هوشمند فعالیتهای محدودی شده است؛ قابل ارزش است و به مدیران در جهت برنامه‌ریزی صحیح و کارآمد تجهیزات ITS در کشور، کمک شایانی می‌کند. همچنین به کارشناسان مربوطه این امکان را می‌دهد که در طرح‌های ITS علاوه بر برنامه‌ریزی هدفمند سیستمهای هوشمند، در جهت مدیریت مناسب بودجه‌ی کشور گام بردارند.
همان طور که گفته شد، تحلیل نرم‌افزار بر پایه کلیه اطلاعات مهم راه‌ها از قبیل اطلاعات ترافیکی، هواشناسی، هندسی و … است و اولویت‌بندی قطعات و سیستمها از دستاوردهای مهم آن بوده که در قالب جدول و نقشه GIS قابل مشاهده می‌باشند. امکان اتصال نرم‌افزار به سیستم GIS و دریافت خروجی‌هایی در قالب نقشه می‌تواند اتفاق ارزشمندی در راستای تشکیل سامانه‌های جامع حمل‌ونقل هوشمند درکشور در سالهای آتی باشد.
این نرم‌افزار نقطه آغازین سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند در کشور می‌باشد و امید است که در سالهای آینده با کمک این سامانه و سیستمهای مشابه در راستای پیشبرد کشور در راستای اهداف مدیریت ترافیک و سفر، افزایش ایمنی و کاهش تصادفات، مدیریت تعمیر و نگهداری راه‌ها و … گام اساسی برداشته شود.